Stefan L. Hahn (1921-2020)

Stefan Ludwik Hahn urodził się 20 lutego 1921 roku w Poznaniu, gdzie w 1939 roku ukończył liceum im. Ignacego Paderewskiego. Kampanię wrześniową 1939 przeżył w oblężonej Warszawie. W październiku 1939 roku został wraz z rodziną wysiedlony z Poznania i zamieszkał w Warszawie. W tym czasie studiował w Państwowej Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda oraz w Tajnej Politechnice Warszawskiej. Był żołnierzem Służby Łączności Armii Krajowej, brał udział w Powstaniu Warszawskim.

Po zakończeniu wojny kontynuował studia i w 1949 roku ukończył Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskiej. Tutaj rozpoczął pracę nauczyciela akademickiego i działalność naukową. Związał swe losy z zespołem Katedry Urządzeń Radiotechnicznych, przekształconej później w Instytut Radioelektroniki. Jego zainteresowania naukowe skoncentrowały się na zagadnieniach teorii radiokomunikacji i układów radiotechnicznych, co objawiło się powstaniem wielu nowatorskich stanowisk laboratoryjnych. Były to takie urządzenia jak np. modulatory FM, generatory wielkiej częstotliwości, wysokostabilne wzorce częstotliwości, odbiorniki częstotliwości wzorcowej. Przy jego udziale powstała Pracownia Częstotliwości Wzorcowej i Czasu, która stała się źródłem inspiracji budowy kwarcowych wysokostabilnych wzorców częstotliwości w Instytucie Radioelektroniki i modelu laboratoryjnego wzorca cezowego, rozwiniętego później przez jego współpracowników w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk, gdzie Stefan L. Hahn był również zatrudniony w latach 1956-1962. Przy współpracy z Instytutem Tele- i Radiotechnicznym i Instytutem Łączności powstała przy Jego czynnym udziale Krajowa Służba Częstotliwości Wzorcowej.

Osiągnięcia tego okresu zaowocowały doktoratem (1958), a następnie uzyskaniem tytułem doktora habilitowanego nauk technicznych (1962) i tytułu profesora nauk technicznych (1965). 

W latach 1970-1991 Stefan L.  Hahn był kierownikiem Zakładu Radiokomunikacji w Instytucie Radioelektroniki Politechniki Warszawskiej. Pod jego kierunkiem opracowane zostały wykłady z zakresu podstaw radiokomunikacji, teorii sygnałów, anten, propagacji fal radiowych, stabilizacji częstotliwości oraz zastosowań częstotliwości wzorcowych. W latach 1969-1973 Stefan L. Han pełnił również funkcję Prodziekana Wydziału Elektroniki PW.

Rozwój telekomunikacji, a szczególnie techniki cyfrowej, na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych zrodził zapotrzebowanie na źródła częstotliwości wzorcowych. Zespół pracujący pod kierunkiem Stefana L. Hahna opracował zestaw wysokostabilnych wzorców kwarcowych, które znalazły zastosowanie w laboratoriach częstotliwości wzorcowych jako źródła odniesienia do precyzyjnych pomiarów, ale przede wszystkim jako źródła stabilizowanej fali nośnej Radiostacji Centralnej w Raszynie a później – w Konstantynowie. Przez wiele lat służyły jako źródła częstotliwości wzorcowej docierającej za pośrednictwem emisji Radiostacji Centralnej do laboratoriów w całym kraju. Pod koniec lat osiemdziesiątych i w 1990 roku zespół opracował nowe rodzaje urządzeń dla radiokomunikacji w podziemnych chodnikach kopalń węgla kamiennego. Jedno z tych urządzeń opatentowano i wdrożono w Stacji Ratownictwa w Bytomiu.

W drugiej połowie lat 80. XX w. Stefan L. Hahn rozwinął prace badawcze w dziedzinie teorii sygnałów. Ważniejsze czasopisma, w których publikował wyniki tych prac to ukazujące się w USA „Proceedings of the IEEE”, „IEEE Transactions on Signal Processing”, “IEEE Transactions on Instrumentation and Measurements” i “IEEE Transactions on Communications”, a także “Kleinheubacher Berichte” (RFN) oraz “Biuletyn PAN”.

W 1991 roku Stefan L. Hahn przeszedł na emeryturę, co nie oznaczało jednak dla niego stanu spoczynku. Nadal bardzo intensywnie i owocnie pracował naukowo. Opracował m.in. teorię wielowymiarowych sygnałów zespolonych oraz jej zastosowania. Teoria ta została po raz pierwszy opublikowana w czołowym czasopiśmie światowym „Proceedings of the IEEE”w sierpniu 1992 roku, a następnie rozwinięta w jego dalszych pracach opublikowanych w USA, RFN oraz w Polsce. Po przejściu na emeryturę prowadził także badania oparte na definicji pojęcia sygnału analitycznego wielowymiarowego o postaci odwrotnej transformacji Fouriera widma jednoortantowego, rozwinął teorię tych sygnałów, a także wskazał niektóre możliwe zastosowania. Wyniki zostały opublikowane w pracy Multidimensional Complex Signals with Single-Orthant Spectra („Proceedings of IEEE”) oraz w monografii Hilbert Transforms in Signal Processing wydanej w 1996 roku w USA.  

Wyniki ponad 70-letniej pracy zawodowej Stefan L. Hahn zamieścił w ponad 130 publikacjach, na które składa się 120 artykułów, kilka rozpraw, 6 monografii, w tym dwie wydane w USA, oraz 4 podręczniki akademickie. Otrzymał 8 patentów, w tym 6 po 1986 roku. Był promotorem 23 przewodów doktorskich. Trzech jego wychowanków uzyskało tytuł profesora. Po wyborze na członka Polskiej Akademii Nauk brał udział w wielu konferencjach i sympozjach w kraju i za granicą, podczas których wygłaszał oryginalne referaty, publikowane następnie w materiałach konferencyjnych lub w czasopismach. Ostatnie lata działalności Stefana L. Hahna to m.in. książka Complex and Hypercomplex Analytic Signals: Theory and Applications (2016) napisana wspólnie z Kajetaną M. Snopek (wydana przez Artech House) oraz badania dotyczące pół grawitacyjnych (m.in. publikacja w Journal of Modern Physisc – 2015)  i  udział w projekcie Obecność aureoli wirtualnej energii ciał sferycznych (2019).

Aktywność naukowa Stefana L. Hahna szła w parze z aktywnością w życiu naukowym środowiska. Piastował wiele godności, wśród których należy wymienić następujące: członek Polskiej Akademii Nauk (korespondent – od 1986 roku, członek rzeczywisty od 2006 r.), członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1983 roku); przewodniczący (1993-1996), wiceprzewodniczący (1987-1993) i członek Prezydium (1996 – 2010) Komitetu Elektroniki i Telekomunikacji Polskiej Akademii Nauk, członek rad programowych krajowych i zagranicznych periodyków naukowych, uznanych konferencji międzynarodowych, a także rad naukowych. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Odrodzenia Polski, Medalem Edukacji Narodowej; jest laureatem nagród Ministerstwa Edukacji Narodowej, ostatnią (I stopnia) uzyskał w 1991 roku za wybitne osiągnięcia dydaktyczne i naukowe, Nagród Państwowych (zespołowej I Stopnia w 1964 roku, zespołowej II Stopnia w 1972 roku), Nagrody Indywidualnej Rektora Politechniki Warszawskiej I stopnia za osiągnięcie naukowe (1993) oraz Nagrody Prezesa Rady Ministrów RP za wybitne osiągnięcia naukowe (1998).

Od 1960 roku Stefan L. Hahn uczestniczył w pracach Polskiego Komitetu Narodowego Union Radio-Scientifique Nationale (URSI). Dzięki jego inicjatywie od 1975 roku są organizowane Krajowe Sympozja Nauk Radiowych. W latach 1990-2010 był Przewodniczącym  Narodowego Komitetu URSI (od 2011 – honorowym Przewodniczącym); był również przewodniczącym Światowej Komisji „A” URSI (1984-1986). Stefan L. Hahn stał się znaną na świecie osobistością w dziedzinie nauk radiowych – uzyskał status Live Senior Member of Institute of Electrical and Electronics Engineers.

Stefan L. Hahn czynnie uprawiał sport, zdobył tytuł Mistrza Polski Nauczycieli Akademickich w tenisie. Przez wiele lat był opiekunem Akademickiego Związku Sportowego Politechniki Warszawskiej, został odznaczony złotą odznaką AZS.

Stefan Ludwik Hahn zmarł 13 sierpnia 2020 r. w Warszawie.